Z naszych obliczeń wynika, że dziś 13 wpis w naszym cyklu edukacji ekonomicznej.
Przez wiele osób 13 uważana jest za pechową liczbę. „W wielu hotelach nie znajdziemy pokoju z numerem trzynaście, a wiele wieżowców nie ma trzynastego piętra” [1, s. 211]. My stawiamy czoła trzynastemu wpisowi i proponujemy wszystkim książki, które warto przeczytać. Staraliśmy się wybrać książki, które będą odnosiły się do tematu przewodniego naszego cyklu, czyli edukacji ekonomicznej. Chcieliśmy też, aby polecane przez nas pozycje pozwoliły czytelnikowi wyrobić własny pogląd na temat. Część spośród książek będzie się odnosiła do ekonomii i zagadnień finansowych inne, będą z pogranicza ekonomii i będą tłumaczyły nasze zachowania, które jednak mają wpływ na nasze życie, a więc także na sferę finansową.
Zaczynamy (kolejność jest przypadkowa)
- Autor: Kahneman Daniel
Tytuł: Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym
Wydawnictwo: Media Rodzina
Rok Wydania: 2012
Dostępność w bibliotece: Brak
Książka, którą po prostu trzeba przeczytać. Autor – Daniel Kahneman – jest laureatem Nagrody Noble w dziedzinie ekonomii. Jest także współtwórcą teorii perspektywy, która wyjaśnia podejmowane przez ludzi decyzje w warunkach ryzyka. Wspomniana teoria perspektywy jest sprzeczna z dominującą wśród ekonomistów teorią użyteczności oczekiwanej.
W książce autor wskazuje wiele obszarów ludzkiego życia, w których nie zawsze podejmujemy decyzje zgodne z logiką. Wskazuje na dwa systemy, które związane są z naszym mózgiem. Pierwszy z nich – system szybki – pozwala automatycznie podejmować decyzje. Działa bez większego zastanowienia. W wielu przypadkach pozwala na uzyskanie właściwej odpowiedzi, choć często zdarza się, że jest przyczyną błędów poznawczych.
Drugi – system wolny – pozwala podejmować przemyślane decyzje. Dzięki niemu działamy racjonalnie i poszukujemy (nawet kosztem czasu) poprawnych odpowiedzi. Często jego działanie poprzedzone jest wcześniejszą błędną odpowiedzią udzieloną przez system szybki.
W książce podanych jest wiele przykładów eksperymentów, które można odnieść do życia codziennego i do naszego postępowania. Pomimo iż poruszane tematy są komplikowane, autor unika trudnych sformułowań. Zastępuje je prostymi metaforami, które każdy jest w stanie zrozumieć.
- Autor: Schwartz Barry
Tytuł: Paradoks wyboru. Dlaczego więcej oznacza mniej
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Rok Wydania: 2015
Dostępność w bibliotece: Dostępna
W książce autor odnosi się do tytułowego paradoksu wyboru. Prezentuje różne obszary, w których większy wybór nie jest dla nas korzystny, a wręcz przeciwnie sprawia nam większy problem. Weźmy np. zwykłą czynność zakupu bluzki. W dowolnym sklepie odzieżowym mamy przynajmniej kilkanaście różnych modeli bluzek. Dodatkowo każda jest w kilku kolorach i można do niej dokupić różne dodatki. Tak duży wybór nie pozwala nam na dokonanie możliwie najlepszego dla nas wyboru, ponieważ nie starczyłoby nam na to czasu.
Nieważne, jakiego dokonamy wyboru, zdaniem autora, i tak istnieje duże prawdopodobieństwo, że będziemy żałowali podjętej decyzji. Związane to jest z analizowaniem utraconych możliwości. Gdy zdecydujemy, aby w urlopie pozostać w domu z pewnością będziemy żałować, gdy przez cały czas będzie słoneczna pogoda. Tym, na co musimy się przygotować podczas podejmowania decyzji jest kompromis.
Z pewnością warto przeczytać tę książkę, by uzyskać wiedze na temat podejmowanych przez nas wyborów. Podstawowe zasady są niezależne od obszaru w ramach, którego podejmujemy decyzję.
- Autor: Batko Andrzej
Tytuł: Haker umysłów
Wydawnictwo: Helion
Rok Wydania: 2011
Dostępność w bibliotece: Dostępna
Książka Andrzeja Batko, to solidna dawka wiedzy na temat wywierania wpływu na innych. Autor zaprezentował w niej kilka technik, których zastosowanie powinno pomóc w osiągnięciu celu w rozmowie z innymi. Autor wskazuje na konkretne zwroty i sformułowania językowe, które ułatwiają wydobycie informacji.
Z pewnością warto, by książkę przeczytał każdy, kto szykuje się do rozmowy z agentem ubezpieczeniowym lub przedstawicielem banku. Łatwiej będzie wtedy zrozumieć ich wypowiedzi i nie poddać się manipulacji. Będziemy bardziej świadomi tego co i jak jest do nas mówione. Wiedza zdobyta po lekturze książki pozwoli nam także wychwycić sztuczki językowe stosowane przez polityków, lekarzy, sprzedawców czy kelnerów.
- Autor: Borowiak Jacek
Tytuł: Emerytura nie jest Ci potrzebna
Wydawnictwo: Rozpisani.pl
Rok Wydania: 2013
Dostępność w bibliotece: Brak
Autor wprowadza czytelnika w świat edukacji finansowej. Wyjaśnia podstawowe zagadnienia związane z finansami osobistymi. Osoba posiadająca zgromadzoną w książce wiedzę jest na najlepszej drodze do osiągnięcia wolności finansowej.
Samo pojęcie wolności finansowej pojawia się w wielu poradnikach dotyczących finansów osobistych. Odnosi się ono przede wszystkim do posiadanych aktywów i do możliwości generowania przez nie przepływu gotówki. Oznacza to, że pieniądze generują kolejne pieniądze. Dla lepszego zrozumienia warto posłużyć się przykładem.
Mieszkanie zakupione na kredyt generuje koszt związany z koniecznością spłaty raty kredytu. W naszym przykładzie niech będzie to 800 zł miesięcznie. Gdy to samo mieszkanie kupione na kredyt wynajmujemy za miesięczne odstępne w wysokości 1200 zł mamy 400 zł przepływu gotówki.
Odstępne na miesiąc = +1200 zł
Rata kredytu na miesiąc = -800 zł
Przepływ pieniężny = 1200 zł – 800 zł = 400 zł
Owe 400 zł jest wliczone w poczet naszych dochodów jako przychód pasywny. Niezależnie czy będziemy pracować czy nie te pieniądze i tak pojawią się w naszym budżecie. Osoba, która osiągnie wolność finansową ma przychód pasywny większy od wydatków. Oznacza to, że nie musi pracować, by pokryć koszty swojego życia. Takiej osobie nie jest potrzebna emerytura.
- Autor: Lieber Ron
Tytuł: Sztuka liczenia do trzech. Jak rozmawiać z dziećmi o pieniądzach
Wydawnictwo: Grupa Wydawnicza Foksal
Rok Wydania: 2016
Dostępność w bibliotece: Dostępna
Eksperci z dziedziny edukacji ekonomicznej często alarmują, że społeczeństwo polskie (dotyczy to także innych narodowości) nie jest dostatecznie edukowane w zakresie zarządzania pieniędzmi. W książce pt. Sztuka liczenia do trzech. Jak rozmawiać z dziećmi o pieniądzach autor skupia się na naszych pociechach i ich wiedzy na temat finansów.
O edukację finansową dzieci powinni starać się w pierwszej kolejności rodzice, a następnie także szkoła. Pojawia się jednak pytanie, kiedy rozpocząć nauczanie w kwestii pieniędzy? Mało precyzyjne odpowiedzi fachowców brzmią: im szybciej tym lepiej. Wydaje się, że dobrym okresem jest czas, kiedy dzieci otrzymują pierwsze pieniądze i zaczynają rozumieć pojęcie pieniądza i to, z czym ono się wiąże. Bardzo często dzieci same rozpoczynają takie rozmowy. Ważne, by rodzice w takich momentach znaleźli chwilę czasu i wytłumaczyli dziecku z czym wiąże się posiadanie pieniędzy i jaką mają one „siłę”.
Czytając książkę możemy odnieść wrażenie, że ma ona charakter poradnika. Autor wskazuje różne sposoby rozmowy z dziećmi o pieniądzach i wprowadzania ich w świat edukacji finansowej. Podając liczne przykłady z życia różnych osób autor potwierdza swoje tezy. Przykłady te mogą także stanowić źródło inspiracji dla rodziców do rozpoczynania i prowadzenia rozmów o nie tylko o finansach, ale także o innych problemach społecznych, z jakimi mogą się spotkać dzieci.
Książka będzie stanowiła szczególnie dobre źródło informacji dla rodziców i nauczycieli mających kontakt z małymi dziećmi.
- Autor: Thaler Richard H.
Tytuł: Zachowania niepoprawne. Tworzenie ekonomii behawioralnej
Wydawnictwo: Media Rodzina
Rok Wydania: 2018
Dostępność w bibliotece: brak
Książka inna niż wszystkie. Poruszonych jest w niej wiele aspektów ekonomicznych. Pomimo to można ją czytać, jak książkę biograficzną. Przedstawiony został w niej bowiem fragment z życia Richarda Thalera – laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 2017 r. W książce autor pokazuje drogę, jaką przebył tworząc podwaliny ekonomii behawioralnej.
Sama ekonomia behawioralna to nauka, która stara się wskazać zachowania Ludzi, którzy w przeciwieństwie do Ekonów* (jednostki, które zawsze podejmują najlepsze dla siebie decyzje) nie zawsze postępują w pełni racjonalnie. Oczywiście autor wskazuje przykłady takich niepoprawnych zachowań.
Książkę warto przeczytać, ponieważ daje ona dużo do myślenia czytelnikowi. Kieruje uwagę na działania społeczeństwa i jednostek, które przeczą logice i które po dłuższym zastanowieniu nie powinny zostać podjęte. Autor wskazuje też na sformułowania, których użycie pozwala w większym stopniu przewidzieć zachowanie Ludzi.
*w książce autor dokonuje podziału na Ludzi i Ekonów, dlatego oba te słowa są pisane wielką literą.
- Autor: Reszka Paweł
Tytuł: Chciwość. Jak nas oszukują wielkie firmy
Wydawnictwo: Czerwone i Czarne
Rok Wydania: 2016
Dostępność w bibliotece: Brak
Praktycznie każdy powinien przeczytać tę książkę. Autor opisuje bowiem działalność firm ubezpieczeniowych, banków, a zwłaszcza ich przedstawicieli. Autor dotarł do osób oferujących kredyty, polisy ubezpieczeniowe, polisolokaty i inne produkty, które rzekomo mają być najlepszą ofertą dla klienta. Bardzo często jednak, a jak zaznaczają to rozmówcy autora praktycznie zawsze, na produktach tych klient nie mógł zarobić.
Przedstawiciele firm oferujący konkretne produkty zarabiali na prowizjach. Im więcej produktów sprzedali, tym więcej zarobili. Nie mieli oporów, aby sprzedawać niekorzystne produkty członkom swoich rodzin, więc sprzedaż komuś obcemu nie stanowił problemu.
Tym, co szczególnie porusza w tej książce jest to, że przedstawicielem towarzystwa ubezpieczeniowego czy banku mógł zostać praktycznie każdy. Nie trzeba mieć wykształcenia ekonomicznego. Do świadczenia usługi wystarczy przejście kursu technik sprzedaży i zapoznanie się treścią umów, które miały być sprzedawane. Zdarzało się, że osoby sprzedające konkretne produkty same nie wiedziały o co w nich chodzi i w jaki sposób pieniądze miały „zarabiać” na siebie.
Powyższe przykłady i wiele innych sytuacji z życia przedstawicieli firm ubezpieczeniowych czy banków zostało przedstawionych w tej książce. Każda osoba, która zamierza zawrzeć umowę kredytową, ubezpieczeniową czy jakąkolwiek inną umowę z bankiem lub towarzystwem ubezpieczeniowym powinna ją przeczytać. Chociażby ze względu na umieszczone w niej sposoby prowadzenia rozmów z klientami, jakich uczeni są agenci ubezpieczeniowi itp.
- Autor: Fajfer Kamil
Tytuł: Zawód. Opowieść o pracy w Polsce. To o nas
Wydawnictwo: Czarne i Czerwone
Rok Wydania: 2017
Dostępność w bibliotece: Dostępne
Książka opisuje losy Polaków, którzy w pewnym sensie mają problem z pracą. Często jest to wynikiem ułomności systemu, który pozwala nie nieludzkie traktowanie pracowników. W odniesieniu do książki pojęcie nieludzkie należy odczytywać jako pracę za niską stawkę. Nie ma się co oszukiwać. Wiele osób w Polsce pracuje na umowach śmieciowych, które w sumie dają jakiekolwiek pieniądze tu i teraz, ale nie dają żadnych innych przywilejów. Osoby, którym uda się dostać na etat pracują często za najniższą krajową i chcąc osiągnąć godziwe wynagrodzenie muszą pracować po kilkanaście godzin dziennie.
Tym co jest szczególnie uderzające, to fakt, że w wielu przypadkach osoby zarabiające najniższą krajową, to ludzie wykształceni, po studiach. Osoby te poświęciły znaczną część życia na edukację, która w konsekwencji nie daje im nic.
Tym co łączy wszystkie przedstawione w książce historie jest frustracja i bezradność bohaterów. Są oni zdenerwowani tym, że pomimo wyższego wykształcenia i niekiedy bogatego w kursy i szkolenia CV nie są w stanie znaleźć pracy w zawodzie. Brak im tego, czego żądają pracodawcy – doświadczenia. Oczywiście można je zdobyć, ale na bezpłatnych praktykach, stażach, a tym rachunków się nie opłaci.
- Autor: Ramsey Dave, Cruze Rachel
Tytuł: Dzieci mądre finansowo
Wydawnictwo: Szaron
Rok Wydania: 2016
Dostępność w bibliotece: Brak
Książka jest wyjątkowa pod kilkoma względami. Po pierwsze została napisana przez ojca i córkę. Z jednej strony ojciec, twórca reguł i zasad. Z drugiej córka, która chcąc nie chcąc musiała się podporządkować wprowadzanym regułom. Z jednej strony doświadczony przez kryzys i bankructwo ojciec, z drugiej córka wychowana w żelaznej dyscyplinie finansowej.
O wyjątkowości książki świadczy także główny jej temat – edukacja finansowa. Bez wątpienia jest to bardzo ważny aspekt współczesnego życia. Bardzo często jest jednak traktowany po macoszemu przez system edukacji. Brak podstaw u rodziców przekłada się na brak zasad, które mogłyby być przekazywana dzieciom.
W książce przedstawionych jest wiele zasad dotyczących finansów rodzinnych. Wśród najważniejszych należy jednak wymienić: pozbycie się wszystkich długów, tworzenie planu wydatków (budżetu), rozsądne gospodarowanie pieniędzmi, budowanie majątku i dzielenie się nim z innymi. Zasady te odnoszą się w głównej mierze do osób dorosłych. Przekładając je na język i zasoby finansowe dzieci można je ująć w, proponowany przez Dave Ramsey’a, system 3 kopert. Wszystkie swoje pieniądze dzieci powinny rozdzielać pomiędzy koperty z napisem: wydaj, oszczędź i oddaj. System takich kopert był podstawa edukacji finansowej dzieci Ramsey’ów.
W tytule książki pojawia się przymiotnik mądre. Ja jednak zastąpiłbym go przymiotnikiem konsekwentne. O to bowiem chodzi autorom. Konsekwentne i stanowcze trzymanie się zasad oraz odporność na pojawiające się pokusy dnia codziennego pozwolą rodzicom wychować dzieci na mądre finansowo.
Jedną z tez podawanych przez Dave’a Ramseya jest ta mówiąca, że wszystkie zarobione pieniądze nie należą do osoby, która je zarobiła, lecz do Boga. W ogóle w całej książce pojawiają się odwołania do Biblii. Pokazuje to stosunek autorów do religii. Moim zdaniem powinno się unikać tematów religijnych w dziełach kierowanych do mas.
Połączenie narracji ojca i córki uważam za bardzo udany krok. Daje to spojrzenie na omawiane w książce treści z dwóch perspektyw.
Książka napisana jest przez Amerykanów. Widać to praktycznie w każdym z jej rozdziałów. Przytaczane przykłady odnoszą się do zasad obowiązujących w społeczeństwie amerykańskim. I tak autorzy piszą o oszczędzaniu na studia, które w USA są płatne, czy na samochód, który posiada wielu nastolatków. To są dwa największe wydatki osób młodzieży w USA. Moim zdaniem chcąc pisać poradnik czy podręcznik dotyczący edukacji finansowej autorzy powinni odwoływać się do bardziej ogólnych przykładów. Ponadto wiele przykładów podawanych w książce, to przykłady z życia autorów. Uważam, że jest ich zdecydowanie za dużo w porównaniu z tymi pochodzącymi od innych osób.
To tylko nieliczne z książek, które warto przeczytać. Każdy z pewnością znajdzie coś dla siebie. Jeżeli uważacie, że warto zakupić jakąś książkę, to piszcie do nas. W miarę możliwości finansowych będziemy rozważać każdą propozycję.
Bibliografia
[1] Oliver H., Czarne koty i prima aprilis. Skąd się wzięły przesądy w naszym życiu, Wydawnictwo Literackie, 2011
